Drogi zapracowany Inspektorze BHP
JeÅ›li pracujesz w sÅ‚użbie BHP masz na gÅ‚owie sporo obowiÄ…zków: udziaÅ‚ w ocenie ryzyka zawodowego, organizacjÄ™ szkoleÅ„ BHP i wszystko inne co wynika z rozporzÄ…dzenia w sprawie sÅ‚użb BHP. Na niniejszej stronie postaram siÄ™ przybliżyć nieco od praktycznej strony dziedzinÄ™ pól elektromagnetycznych z punktu widzenia zadaÅ„ sÅ‚użb BHP, tym bardziej, że w ostatnim czasie nastÄ…piÅ‚o wiele zmian w przepisach prawa. Mam nadziejÄ™, że znajdziesz tu kilka praktycznych informacji, które pomogÄ… Ci wywiÄ…zywać siÄ™ z Twoich obowiÄ…zków.
​
Najistotniejsze zmiany to:
1. Wynikające z nowego rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 czerwca 2016r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na pole elektromagnetyczne (Dz. U. 2016r., poz. 950, zmiany w Dz. U. 2016r., poz. 2284).
​
Poniżej linki do w/w aktów prawnych:
​http://dziennikustaw.gov.pl/du/2016/950/1
http://dziennikustaw.gov.pl/du/2016/2284/1
​
RozporzÄ…dzenie nakÅ‚ada szereg nowych obowiÄ…zków na użytkownika źródeÅ‚ elektromagnetycznych, m. in. przeprowadzania oceny zagrożeÅ„ elektromagnetycznych (§8.1).
W przypadku wystarczajÄ…cych danych uzyskanych np. od producenta urzÄ…dzenia użytkownik może przeprowadzić takÄ… ocenÄ™ z wykorzystaniem tych danych. W takich przypadkach nie jest konieczne wykonywanie pomiarów przy źródle.
Należy pamiÄ™tać jednak o tym, że w dalszym ciÄ…gu obowiÄ…zuje rozporzÄ…dzenie dot. czÄ™stotliwoÅ›ci przeprowadzania badaÅ„ i pomiarów pola elektromagnetycznego. WiÄ™cej na ten temat znajdziesz w zakÅ‚adce "Jak czÄ™sto mierzyć"
Nowe rozporzÄ…dzenie nakÅ‚ada także nowe wymagania dot. przeprowadzania pomiarów. Pomiary majÄ… być wykonywane metodykami zwalidowanymi przez instytuty naukowo-badawcze i opublikowanymi w periodyku PiMOÅšP (Pomiary i Metody Oceny Åšrodowiska Pracy). Do dnia dzisiejszego ukazaÅ‚y siÄ™ trzy takie metodyki:
​
1. Narażenie na pole elektromagnetyczne w przestrzeni pracy podczas użytkowania systemów elektroenergetycznych i elektrycznych instalacji zasilajÄ…cych prÄ…du przemiennego w energetyce. Metoda pomiaru pola elektromagnetycznego in situ - wymagania szczegóÅ‚owe, PiMOÅšP 2016, nr 4(90) s. 91-150.
​
2. Narażenie na pole elektromagnetyczne w przestrzeni pracy podczas użytkowania urzÄ…dzeÅ„ do magnetoterapii lub magnetostymulacji, Metoda pomiaru pola elektromagnetycznego in situ - wymagania szczegóÅ‚owe, PiMOÅšP 2016, nr 4(90) s. 151-180.
​
3. Narażenie na pole elektromagnetyczne w przestrzeni pracy podczas użytkowania urzÄ…dzeÅ„ nadawczych systemów radiokomunikacyjnych. Metoda pomiaru pola elektromagnetycznego in situ - wymagania szczegóÅ‚owe, PiMOÅšP 2017, nr 2(92) s. 89-131.
​
W przypadku pozostaÅ‚ych źródeÅ‚ pola elektromagnetcznego laboratoria badawcze stosujÄ… wÅ‚asne metody badawcze, speÅ‚niajÄ…ce wymagania w/w rozporzÄ…dzenia.
​
​
2. Druga zmiana to zmiana wartoÅ›ci granicznych. Wprowadzono zmiany do rozporzÄ…dzenia Ministra Pracy i Polityki SpoÅ‚ecznej z dnia 6 czerwca 2014r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeÅ„ i natężeÅ„ czynników szkodliwych dla zdrowia w Å›rodowisku pracy. Zmiany opublikowano w Dz. U. 2016r., poz. 952. W niektórych zakresach czÄ™stotliwoÅ›ci zmiany te sÄ… bardzo istotne. Dla niektórych czÄ™stotliwoÅ›ci wartoÅ›ci graniczne zÅ‚agodzono (np. pola magnetyczne 50Hz), a dla nie niektórych znacznie zaostrzono (np. pola magnetyczne 27,12MHz lub pole elektryczne 50Hz). Nowe rozporzÄ…dzenie nie okreÅ›la dozy dopuszczalnej. PojÄ™cie to już zostaÅ‚o wycofane.
Wskaźnik ekspozycji został zastąpiony wskaźnikiem narażenia i jest inaczej obliczany. Obecnie w praktyce dużo rzadziej zdarza się aby wskaźnik narażenia był przekroczony.
Obecny stan prawny jak i zÅ‚ożoność nowego rozporzÄ…dzenia nasuwa wiele pytaÅ„ i stwarza wiele trudnoÅ›ci także dla osób sprawujÄ…cych nadzór paÅ„stwowy nad warunkami wykonywania pracy.
​
​
kierownik laboratorium LAB-TOP
mgr inż. Michał Rokossowski
(również inspektor BHP)
Czy trzeba mierzyć?
Kodeks pracy w art 227 §1 ust. 2 obliguje pracodawcÄ™ do przeprowadzania na swój koszt badaÅ„ i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, rejestrowania i przechowywania wyników tych badaÅ„ i pomiarów oraz do udostÄ™pniania ich pracownikom.
Zgodnie z §2.1. rozporzÄ…dzenia Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011r. w sprawie badaÅ„ i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w Å›rodowisku pracy pracodawca wskazuje czynniki szkodliwe dla zdrowia w Å›rodowisku pracy, dla których wykonuje siÄ™ badania i pomiary, po przeprowadzeniu rozpoznania źródeÅ‚, ich emisji oraz warunków wykonywania pracy.
Pole i promieniowanie elektromagnetyczne jest wymienione wÅ›ród innych czynników szkodliwych w rozporzÄ…dzeniu Ministra Pracy i Polityki SpoÅ‚ecznej z dnia 6 czerwca 2014 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeÅ„ i natężeÅ„ czynników szkodliwych dla zdrowia w Å›rodowisku pracy. Powyżej pewnych natężeÅ„ pole i promieniowanie elektromagnetyczne jest szkodliwe. RozporzÄ…dzenie okreÅ›la wÅ‚aÅ›nie te wartoÅ›ci.
ReasumujÄ…c:
JeÅ›li pracodawca podejrzewa, że urzÄ…dzenie może emitować natężenia pól elektromagnetycznych o wartoÅ›ciach odpowiadajÄ…cych tzw. strefom ochronnym i w obszarze tym mogÄ… znaleźć siÄ™ ludzie to niewykluczone, że należy takie urzÄ…dzenie objąć pomiarami.
​
Jak często mierzyć?
Na skróty:
-
Gdy w miejscu dostępnym dla pracownika występuje tylko strefa pośrednia - co najmniej raz na dwa lata
-
Gdy w miejscu dostępnym dla pracownika występuje strefa pośrednia i zagrożenia - co najmniej raz w roku
-
Gdy w miejscu dostępnym dla pracownika występuje strefa pośrednia zagrożenia i niebezpieczna - co najmniej raz w roku.
-
Jeżeli podczas dwóch ostatnich badań, wykonanych w odstępie dwóch lat, nie stwierdzono występowania stref ochronnych w miejscach wykonywania pracy, pracodawca może odstąpić od wykonywania badań i pomiarów.
Dla dociekliwych:
Częstość wykonywania badań określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy w §11.1 Paragraf ten uzależnia częstość wykonywania pomiarów od stref występujących w "miejscu wykonywania pracy". Nie jest natomiast sprecyzowane co należy rozumieć pod pojęciem "miejsce wykonywania pracy". W przepisach prawa znajdziemy natomiast definicję "miejsca pracy". Czy jest jakaś różnica między tymi pojęciami? Na ogół przyjmuje się, że nie.
W rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 września 1997r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz. U. 2003r., nr 169 poz. 1650 ze zmianami) podana jest definicja "miejsca pracy" (§2 pkt 7b). "Rozumie się przez to miejsce wyznaczone przez pracodawcę, do którego pracownik ma dostęp w związku z wykonywaniem pracy". A więc w podstawowym pionie pomiarowym mogą występować natężenia pól o wartości odpowiadającej strefie bezpiecznej (ekspozycja pomijalna), ale jeżeli pracownik ma dostęp do obszaru gdzie występuje strefa ochronna (może się w niej znaleźć) pomiary należy wykonywać z częstością zależną od występującej strefy.
Przykład 1
Weźmy dla przykładu urządzenie do magnetoterapii polem niskiej częstotliwości (Magnetroniki, Magnotery, itp.) Podstawowy pion pomiarowy znajduje się w strefie bezpiecznej. Można więc sądzić, że ekspozycja pracownika jest pomijalna. Jednak po załączeniu urządzenia pracownik, odchodząc ze stanowiska przechodzi przez strefę pośrednią, a może nawet zagrożenia. Trudno tu stwierdzić, że ekspozycja pracownika jest pomijalna choć na stanowisku pracownika (podstawowy pion pomiarowy) występuje strefa bezpieczna. Pomiary zatem należy wykonywać co najmniej raz w roku.
Przykład 2
Przeanalizujmy teraz to samo pomieszczenie, to samo urządzenie ale inną organizację pracy. Stanowisko pracownika (podstawowy pion pomiarowy) znajduje się również w strefie bezpiecznej ale rozmieszczenie aplikatorów względem stanowiska pracownika i wyjścia z kabiny jest takie, że po załączeniu emisji pola pracownik nie przechodzi przez obszar w którym występują strefy ochronne. Należy wówczas dokładnie określić w instrukcji BHP sposób postępowania pracownika (np. "zabrania się wchodzenia do boksu przy załączonej emisji pola magnetycznego"). Pracownik wówczas nie ma dostępu do obszaru w którym występują strefy ochronne. A więc po drugich badaniach można odstąpić od wykonywania kolejnych badań.
Jak oznakować zasięgi stref?
Polska Norma PN-74/T-06260 określa znaki informujące o występowaniu strefy ochronnej w postaci:
Strefa pośrednia
Strefa zagrożenia
Strefa niebezpieczna
Oznaczenie źródła (można także umieścić na drzwiach do pomieszczenia , w którym znajduje się źródło pola elektormagnetycznego)
DobrÄ… praktykÄ… jest, że w miejscu pracy wyznacza siÄ™ zasiÄ™gi stref poprzez umieszczenie w widocznym miejscu, bezpoÅ›rednio przy źródle, rysunku (wykonanego w odpowiedniej skali) z zaznaczonym zasiÄ™giem stref ochronnych. Dodatkowo wÅ‚aÅ›ciwym znakiem oznacza siÄ™ źródÅ‚o pola elektromagnetycznego.
W przypadku urządzeń nie mobilnych (Urządzenie MRI - obrazowanie metoda rezonansu magnetycznego, piece indukcyjne, itp.) wskazane jest wyznaczenie stref ochronnych poprzez zaznaczenie linii na podłodze w miejscu granic stref.